Steden zijn niet meer aantrekkelijk genoeg en moeten dus veranderen. Dat stelt de Nederlandse futuroloog Paul Ostendorf. Hij voert aan dat mensen steeds meer buiten de stad gaan wonen, maar daardoor groeien steden volgens hem langzaam naar elkaar toe, zodat er uiteindelijk één groot stedelijk gebied ontstaat.

Ostendorf benadrukt dat hierdoor niet alleen vaker verkeersopstoppingen ontstaan, maar dat bovendien stilaan alle ruimte worden volgebouwd, zodat de steden dichtslibben. Hij voert aan dat dit probleem aangepakt moet worden door arcology, het combineren van architectuur en ecologie. “De uitvoering daarvan ziet er uit als mega-bouwwerken waarin mensen wonen, werken, ontspannen en winkelen,” benadrukt hij. “Het zijn geheel op zich zelf staande structuren. Hele steden en hun functies worden samengebracht in een gebouw. De stad wordt een gebouw.”

Hij verwijst daarbij naar theoretische modellen uit onder meer Japan en de Verenigde Staten. Zo benadrukt Ostendorf dat in Japan een soort torens werden uitgetekend waarin wonen, werken en leven gecombineerd kunnen worden. Die torens zijn wel enkele duizenden meters hoog en kunnen tot één miljoen mensen onderdak bieden. Dat is volgens de Nederlandse futuroloog een logische oplossing, omdat een stad nu eenmaal ook in de hoogte gebouwd kunnen worden.

De Chinese regering wil het voor buitenlandse investeerders moeilijker maken om in de locale kantorenmarkt te beleggen. Daardoor wil China verhinderen dat de speculaties op de Chinese vastgoedmarkt nog grotere proporties aanneemt. China beleeft op dit ogenblik een echte bouwwoede, maar in totaal zou 112 miljoen vierkante meter kantooroppervlakte onverhuurd blijven.

Volgens cijfers van Colliers International werden alleen al in Peking het voorbije jaar nieuwe kantoorgebouwen met een totale oppervlakte van één miljoen vierkante meter opgericht. Daar zouden dit jaar nog eens 780.000 vierkante meter bijkomen. “Het aanbod ligt duidelijk hoger dan de vraag,” aldus de Duitse krant Die Welt. “Vorig jaar werd amper 595.000 vierkante meter aan de man gebracht. Dat is amper 42,3 procent van het totale aantal nieuwe kantoorruimtes. Ook dit jaar zou amper 500.000 vierkante meter verhuurd raken. Daarmee zal de leegstand in het centrum van de hoofdstad tegen het einde van dit jaar oplopen tot 25,85 procent.”

In de andere economische centra van het land is de situatie nauwelijks beter. “Integendeel, want in Guangzhou wordt gewag gemaakt van een leegstand van 34 procent,” aldus nog de krant. “Van januari tot april steeg de leegstand van Chinese kantoorgebouwen volgens officiële cijfers met 18,9 procent. In totaal wachten 122 miljoen vierkante meter op een gebruiker. Ondanks de groeiende welstand in China, hebben ontwikkelaars het ook moeilijk om huurders te vinden voor de talrijke wooncomplexen die opgetrokken worden. In de eerste vier maanden van het jaar steeg de leegstand van woongelegenheden met 15,9 procent. In totaal blijft 69,21 miljoen vierkante meter appartementsruimte onverhuurd.”

De Chinese vastgoedmarkt is volgens de krant de voorbije jaren steeds meer in angelsaksische handen terecht gekomen. Morgan Stanley wil dit jaar voor een totaal van 2,35 miljard euro Chinees vastgoed aankopen. Citigroep wil zijn investeringen in China vertienvoudigen en tegen eind dit jaar voor 625,6 miljoen euro Chinese immobiliën in zijn portefeuille hebben. De Chinese regering vreest dat dit een nieuwe speculatiegolf op gang zal brengen en op het einde alleen een betonnen woestijn van onverhuurbare immobiliën zal achterlaten.

Daarom werden de Chinese banken verplicht om hun kredieten voor vastgoedinvesteringen zwaar terug te schroeven. “Dat heeft echter geen zoden aan de dijk gebracht,” stelt Die Welt. “Daarom werd nu beslist ook voor buitenlandse investeerders strengere normen te hanteren. Zij mogen alleen nog investeren in locaties waar een duidelijke noodzaak aan nieuwbouw bestaat.”

De Topsporthal kan een belangrijke bijdrage leveren tot een groter samenhorigheidsgevoel onder de Antwerpenaren. Dat verklaarde burgemeester Patrick Janssens vanmiddag tijdens de voorstelling van het nieuwe complex op de site van het Sportpaleis. De realisatie van de Topsporthal is het resultaat van een publiek-private samenwerking tussen het stadsbestuur en de beheerder van het Sportpaleis, die elk zes miljoen euro inbrengen.

“Het huidige stadsbestuur heeft sport hoog op de agenda geplaatst”, schetste Patrick Janssens het kader waarbinnen een en ander is ontstaan. “Die keuze werd zeker niet gemaakt om de hobby’s van een aantal leden van het college te financieren, want dan zou David Beckham op het Kiel spelen. De reden is dat sport één van de weinige beleidsdomeinen is binnen dewelke je een aantal negatieve tendensen kan keren. In Antwerpen heerst er meer verdeeldheid dan een stad kan verdragen.

De integratieproblematiek bepaalt mee de sfeer en bovendien hebben veel mensen het gevoel dat het vroeger beter was. Objectief bekeken blijkt dat niet juist te zijn, maar de perceptie is dus anders. Om dat tegen te gaan, hebben ze al op verschillende plaatsen in de wereld in sport geïnvesteerd. Met resultaat. Dat willen we ook in Antwerpen bereiken.”

Schepen van sport Chantal Pauwels en Sportpaleisdirecteur Jan Van Esbroeck legden de klemtoon op de voordelen van de PPS-structuur. Het stadsbestuur brengt haar slagkracht in, die zich concretiseert in een substantiële deelname in de bouwkost en een minimum aantal gebruiksdagen van de Topsporthal. Terwijl de NV Sportpaleis zijn bewezen kwaliteiten als exploitant, het andere deel van de bouwkost en de financiële draagkracht van de evenementensector in de weegschaal legt.

Het resultaat is dat het stadsbestuur over een Topsporthal conform de reglementeringen kan beschikken met een professionele exploitatie en waar topsport gegarandeerd de voorkeur geniet. De exploitanten van het Sportpaleis krijgen op hun beurt de beschikking over een extra evenementenhal, die ze binnen het kader van de samenwerkingsovereenkomst vrij kunnen uitbaten en dat middels een verlaagde basisinvestering.

Donderdag werd ook aangekondigd dat er met de Nationale Loterij een overeenkomst werd gesloten om met haar meest populaire product als naamsponsor te fungeren. Het nieuwe complex heet vanaf nu dan ook de Lotto Arena.

In Antwerpen is de start gegeven aan een uniek bouwproject. Midden in een stedelijke omgeving wordt een voormalige afgesloten militaire site omgevomd tot een open woongebied met een groengebied. Op die manier creëert Antwerpen voor de tweede keer op korte termijn een nieuw stadspark. Enkele maanden geleden werd op een oude spoorwegsite in het noorden van de stad ook al gestart met de aanleg van een nieuw woongebied in combinatie met een park. Daarvoor was het meer dan honderd jaar geleden dat in de stad nog een nieuw park werd gecreëerd.

Twaalf jaar geleden verliet de laatste soldaat het Militair Hospitaal aan de Marialei in Berchem. Het hospitaal was gebouwd op een oude militaire vestiging en dus volledig afgesloten van de buurt die eromheen was gebouwd. Op die manier vormde de site een verborgen terrein van 7,7 hectaren binnen een dichte stedelijke omgeving. Het Antwerpse stadsbestuur kocht de site van de federale overheid om er een nieuw woongebied van te maken.

“De opdracht is niet eenvoudig,” merken de projectontwikkelaars Vanhaerents-Wilma Project Development op. “We moeten deze gesloten site open maken en ook de militaire gebouwen, waarvan er verscheidene geklasseerd zijn, omvormen tot woongelegenheden. Daarnaast moesten we binnen dit ommuurde gebied ook een park creëren.” Maar de verwachtingen zijn hoog gespannen en het project wordt beschouwd als één van de meest prestigieuze bouwdossiers die de stad in recente tijden heeft gekend.

Geïnteresseerde projectontwikkelaars mochten een masterplan indienen dat samen met omwonenden en andere belanghebbenden door een jury werd besproken. Uiteindelijk werden negen dossiers ingediend, waaruit het plan van Vanhaerents-Wilma werd uitgekozen, vooral omdat het volgens de jury stedenbouwkundig bijzonder sterk stond. De ontwikkeling van het project is echter aan bepaalde voorwaarden verbonden, zoals het creëren van een sociale mix en aandacht voor groenaanleg.

Op het gebied komen in totaal 421 wooneenheden, bestaande uit residentiële parkappartementen, hippe lofts, comfortabele appartementen en stadswoningen met een tuin. Daarnaast worden ook sociale huur- en koopwoningen en -appartementen geïntegreerd in het woonproject. De auto wordt grotendeels geweerd uit het gebied. De bewoners krijgen een ondergrondse parkeergelegenheid. Fietsers en voetgangers zullen het gebied wel kunnen doorkruisen.

Op de site wordt ook ruimte voorzien voor zakelijke activiteiten en sociale, culturele en educatieve doeleinden. Onder meer de kapel krijgt een socio-culturele functie. Maar deze activiteiten zullen volgens de projectontwikkelaars ondergechikt blijven aanhet rustig en residentieel wonen. De realisatie van het project vergt van de ontwikkelaars een investering van 85 miljoen euro.

De gruwel van de oorlog gaat ook niet aan de architectuur voorbij. Terwijl onder de bevolking talloze slachtoffers vallen, worden ook gebouwen en monumenten door bombardementen of zwaar geschut aan flarden gereten. Rond de vernieling van dat bouwkundig geheugen heeft architectuurspecialist Robert Bevan zijn boek ‘The Destruction of Memory: Architecture at War’ gewijd.

Robert Bevan stelt in zijn boek dat de aanval op architectuur en misdaden tegen de mensheid heel vaak hand in hand gaan. “De vernieling van de synagogen door de Nazi’s tijdens de Kristalnacht mondde later uit in de Joodse holocaust,” voert hij aan. “Dat was ook het geval tijdens de etnische zuiveringen in het voormalige Joegoslavië. Die viseerden niet alleen menselijke wezens, maar alle fysieke tekenen van hun aanwezigheid in het land en dus ook woningen, moskees en monumenten.”

Gebouwen hebben volgens Bevan een bijzondere plaats in ons bewustzijn. “Ze geven een gevoel van permanentie en eigendom en zijn een teken van indivuele en collectieve herinneringen,” voert hij aan. “Hun vernieling weerspiegelt dan ook het wegvegen van identiteiten en het ontmenselijken van de andere.”

Bevan stelt dat de vernieling van fysieke ruimtes dikwijls een onderdeel vormt van een groter doel dat mensen hun geschiedenis, identiteit en geheugen wil wegnemen. Daarbij verwijst hij naar de Duitse Baedeker-aanvallen, die gericht waren op historische Engelse steden, maar ook op de vernieling van de WTC-torens in New York.

“Men richt zich op structuren met heel sterke associaties, zoals symbolen van nationaal erfgoed, koloniale overheersing of financiële macht,” benadrukte hij. Maar ook de Chinese bezetting van Tibet en de ontstedelijking door de Rode Khmers in Cambodja, waar regerende regimes aan de bevolking een nieuwe identiteit probeert op te leggen door de manipulatie van de stedelijke omgeving.

Bevan wijst er echter op dat het niet altijd zo hoeft te gaan. Zo stelt hij dat Rome tijdens de tweede wereldoorlog tot een open stad werd uitgeroepen en dat Wenen door beide partijen ongemoeid werd gelaten. “De Amerikaanse president Eisenhower waarschuwde zijn troepen ervoor dat de monumenten van Italië de groei van een cultuur vertegenwoordigde die ook die van de Amerikanen was,” aldus Bevan. “Hij stelde dat die monumenten zoveel mogelijk moesten gespaard blijven.”

Maar in recente oorlogen, vooral wanneer die gevoed worden door religieus nationalisme, werd cultureel erfgoed volgens Bevan dikwijls bedoeld en gericht vernield. “Dubrovnik is daar een voorbeeld van,” stelt hij. “De stad werd vernield omdat men niet wou dat de tegenstander die parel zou kunnen bezitten. Ook Hitler probeerde dat door het bevel te geven Parijs te vernielen.”

De bouwsector heeft meer dan een maand vertraging opgelopen. Dat stelt de Vlaamse Confederatie Bouw. Dat wordt geweten aan de strenge winter en de natte lente. Door de hitte van de jongste dagen is volgens de VCB bovendien de productiviteit van de bouwvakkers gedaald. Vertragingen kunnen sommige aannemers zware boetes opleveren omdat de afgesproken uitvoeringstermijnen worden overschreden.

De VCB stelt dat de voorbije winter gemiddeld dertig dagen meer erkende vorstdagen kende als een normale winter. De organisatie merkt op dat de bouwbedrijven tegen het einde van de winter daardoor al een achterstand van ruim twee maanden hadden opgelopen. Daarna volgden ook nog eens een uiterst natte lente en een nationale staking van de betoncentrales. Die achterstand kon wel gedeeltelijk worden opgehaald, maar niet helemaal.

De huidige hitteperiode is volgens de VCB ook niet van aard om verder te knagen aan die achterstand. “De bouwvakkers blijven wel aan de slag, maar de warmte zorgt wel voor een lagere productiviteit,” aldus de organisatie. “Vanaf bepaalde temperaturen moet de werkgever in voldoende beschermingsmiddelen voorzien en koele dranken ter beschikking stellen. Daarnaast zijn er ook de verplichte rustpauzes.”

De sector staat aan de vooravond van het bouwverlof en daarmee zien diverse aannemers de deadlines van hun uitvoeringstermijnen akelig dichterbij komen.

Overdreven geïsoleerde woningen zorgen jaarlijks voor een hele reeks doden. Dat is de stelling van de Nederlandse milieuarts Frans Duijm, expert op het gebied van het binnenmilieu. Volgens Duijm zijn vooral nieuwbouwwoningen vaak zo goed geïsoleerd dat de warmte geen kant op kan. Vooral oudere bewoners lopen volgens de milieuarts een risico wanneer ze verstoken blijven van voldoende vocht en een koele omgeving.

Maar hij stelde dat ook honderden gezonde volwassenen tijdens warmteperiodes overlijden omdat de hitte in hun goed geïsoleerde woningen extreem hoog oploopt. Duijm maakt gewag van honderden Nederlandse doden door een overdreven isolatie. “De warmte kan in deze woningen niet zomaar naar buiten, waardoor de binnentemperatuur steeds verder oploopt,” benadrukte hij. “Gezonde volwassen kunnen daardoor oververhit raken en een hitteberoerte krijgen.”

Tijdens de hittegolf van 2003 zouden in Nederland gemiddelde veertig mensen aan de gevolgen van de warmte overleden zijn. Dat blijkt uit cijfers van het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek. Meestal ging het daarbij om verzwakte ouderen. Vooral in ouderlingentehuizen blijkt er een risico te zijn omdat er daar vaak gebouwd wordt met grote ramen op het zuiden.

Een zonnewering en het luchten van de woning zou volgens Duijm kunnen helpen om het risico te verminderen.

Ruim twintig procent van de arbeiders op bouwwerven in België waren de afgelopen zes maanden niet in regel met de sociale wetgeving of werden zwaar onderbetaald. Dit blijkt uit een controle van de sociale inspectie. Vooral Portugese arbeiders zouden bijzonder actief zijn in het Belgische zwarte arbeidscircuit.

Inspectiediensten van de federale overheid hebben het eerste halfjaar op bouwplaatsen liefst 22 procent arbeiders aangetroffen die niet in orde waren met de sociale wetgeving of de loonvoorwaarden op de Belgische arbeidsmarkt. Ze werden zwaar onderbetaald en hun werkgevers deden door dat lager uurloon, het niet betalen van belastingen en sociale zekerheid, aanzienlijk profijt. Volgens de inspectiediensten zelfs tot 50 procent per werknemer in vergelijking met een arbeidskracht die wel in orde is.

De helft van de betrapte firma’s blijkt onbekend, noch in het binnenland, noch in het buitenland, waar ze vaak niet meer dan een postbusadres hebben. Bij regularisaties van de dossiers van 8.477 werknemers in de bouwsector, recupereerde de Belgische overheid het eerste half jaar een bedrag van 8,5 miljoen euro. De meerderheid, 6.361 werknemers, kreeg geen correct loon.

De overheid heeft intussen de boetes opgetrokken tot bedragen tussen de 1.375 en 13.750 euro per persoon in overtreding, en eenzelfde tarief als bij zwartwerk. Om echt een doorbraak te hebben is het volgens de Sociale Inspectie nog wachten op de invoering van het principe van de hoofdelijke aansprakelijkheid. Hoofdaannemers worden dan ook verantwoordelijk voor alle onderaannemers die op hun bouwplaatsen rondlopen.

In november wordt begonnen met de bouw van het Airrail Center op de luchthaven van Frankfurt. Het zeshonderd meter lange gebouw wordt opgericht boven het hst-station en zou eind 2009 moeten klaar zijn. Het gaat in totaal om een oppervlakte van 130.000 vierkante meter. Begin 2009 wil de hotelketen Hilton er al twee complexen openen met een totale oppervlakte van 30.000 vierkante meter.

Het grootste gedeelte van de oppervlakte zal gebruikt worden voor kantoren. Daarnaast worden ook ruimte gecreëerd voor handelszaken en horeca-bedrijven. Fraport, de uitbater van de luchthaven van Frankfurt stelde het terrein ter beschikking. In ruil daarvoor krijgt Fraport een winstaandeel van achttien procent in het Airrail Center. De bouwkosten bedragen ongeveer 660 miljoen euro.

De investering wordt volledig gedragen door het bouwconsortium IVG Immobilien. Het Airrail Center is één van de grootste Duitse investeringsprojecten. Het complex zal negen verdiepingen tellen en zal twee binnentuinen omvatten met een waterval van vijftien meter. Volgens Deutsche Bahn zal het hst-station van de werken geen hinder ontvangen en de hele tijd toegankelijk blijven.

Het Vlaams Architectuurinstituut (VAI) heeft de zevende editie van het Jaarboek Architectuur Vlaanderen uitgebracht. Het jaarboek biedt een tweejaarlijks overzicht van de recente ontwikkelingen in de architectuur in Vlaanderen. De editie 2006 stelt een selectie van 34 projecten voor aan de hand van heldere projectbeschrijvingen en uitgebreid beeld- en plannenmateriaal.

“Wat opviel bij de selectie is de ‘intensive care’ die besteed wordt aan de projecten en het toenemende belang van het proces en van strategieën bij de confrontatie met beperkte budgetten, met tijdsplanning en met strikte randvoorwaarden,” aldus de initiatiefnemers. “Architecten worden meer en meer procesbegeleiders van een scenario dat zelden ten volle wordt gerealiseerd. Architectuur is een work in progress.”

Vanuit deze vaststellingen en vanuit de ambitie om een breder publiek te sensibiliseren, brengt de redactie de fascinaties, de strategieën en het vakmanschap van architecten, de beweegredenen van bouwheren en het recente architectuurbeleid in kaart. Traditioneel bevat het boek ook een overzicht van publicaties, tentoonstellingen, lezingen, wedstrijden en architectuurprijzen. Door dit alles is het jaarboek een waardevolle bron van informatie en vormt het een aanzet voor de ontwikkeling van het architectuurdebat in Vlaanderen.