De Sagrada Familia, de nog steeds onvoltooide kathedraal van Barcelona, heeft geen bouwvergunning. Dat bleek naar aanleiding van het samenstellen van een dossier voor de aanleg van een tunnel voor een hoge snelheidstrein in de onmiddellijke omgeving van de kathedraal, die beschouwd wordt als het absolute meesterwerk van de modernistische architect Antoni Gaudi.

Aan de Sagrada Familia wordt al meer dan honderd jaar gebouwd. Gaudi diende in 1883 een ontwerp in voor de bouw van de kathedraal. Twee jaar later diende hij een enigszins gewijzigd voorstel in. Daarvoor kreeg Gaudi een bouwvergunning, maar in 1916 en 1990 werden verzoeken ingediend om de bouwplannen te wijzigen. Daar werd door de autoriteiten echter nooit op gereageerd.

De overheid van Barcelona merkt echter op dat voor de Sagrada Familia andere regels gelden dan voor normale gebouwen, aangezien de kathedraal van Gaudi een bijzonder bouwwerk is. De kathedraal is één van de toeristische trekpleisters van de Catalaanse hoofdstad en trok vorig jaar ruim twee miljoen bezoekers. De bouwwerken worden op dit ogenblik geleid door de bekende architect Jordi Bonet i Armengol.

In Moskou zijn de voorbije vijf jaar meer dan duizend historisch belangrijke gebouwen gesloopt. Dat blijkt uit een rapport van de Moscow Architecture Preservation Society. De oude gebouwen moeten plaats maken voor flats, villa’s en parkeergarages. De conservationisten willen hun rapport binnenkort voorleggen aan de Russische president
Vladimir Poetin.

Onder de vernielde gebouwen bevonden zich volgens het rapport ongeveer 200 officieel beschermde monumenten. Rusland heeft volgens de opstellers goede wetten voor monumentenzorg, maar door corruptie en laksheid worden die niet nageleefd. “Daardoor loopt het aangezicht van het historische Moskou, dat negen eeuwen architectuur herbergt, ernstige schade op,” voeren ze aan.

De Moscow Architecture Preservation Society voert aan dat het stedelijke milieu van Moskou dagelijks verandert. Er wordt daarbij gesproken over een bijzonder kritische situatie. Door de economische groei van Rusland kent Moskou een echte bouwwoede, waarbij de prijzen vergelijkbaar worden met Tokyo en New York. Een aantal van die projecten worden gerealiseerd op braakliggend terrein, maar andere gaan ten koste van historische sites.

Het meest tragische voorbeeld daarvan is het Hotel Moskva, dat wereldwijd bekend was als het beeldmerk van de Stolichnaya vodka. Het gebouw werd echter helemaal afgebroken om plaats te maken voor een nieuw project, dat weliswaar een replica zou hebben van de gevel van het historische gebouw. Hetzelfde gebeurde met de Voyentorg-supermarkt, één van de bekendste Art Nouveau-gebouwen van Moskou.

Op deze manier wordt volgens conservationisten een kunstmatige stad gecreëerd, vergelijkbaar met Disneyland of de Russische Potemkin-dorpen. Volgens de overheid verkeerden de gebouwen door een jarenlange Sovjet-verwaarlozing echter in bijzonder slechte staat en konden ze ook niet hersteld worden. Volgens hen blijft het historisch erfgoed van Moskou door de replica’s bovendien bewaard.

In het Centre International pour la Ville, l’Architecture et le Paysage (CIVA) in Brussel loopt tot 7 oktober een retrospectieve van Eero Saarinen, één van de belangrijkste, maar ook meest controversiële architecten van de twintigste eeuw. De retrospectieve biedt een overzicht van de gebouwen, meubels en kunstwerken die de Finse architect van 1930 tot 1960 heeft ontworpen.

Eero Saarinen bouwde in 1956 onder meer het General Motors Technical Centrer in een voorstad van Detroit. Daarmee haalde de Finse architect de voorpagina van Time Magazine. Ook andere grote bedrijven vroegen hem hun nieuwe vestigingen te ontwerpen, waaronder de televisiezender CBS, de telefoonmaatschappij Bell en computerbedrijf IBM. Meestal ging het om bedrijven die zich na de tweede wereldoorlog de top van de spitstechnologie uitmaakten.

Als architect was Saarinen vooral nieuwsgierig naar het gebruik van nieuwe technieken en materialen. Voor General Motors was hij onder meer de eerste die de ramen van de bedrijfsgebouwen in rubberen hechtingen vatte, zoals dat ook bij auto’s het geval was. De bedrijfsgebouwen werden ook opgetrokken in de trendy kleuren van de toenmalige auto’s. Het project kostte General Motors een bedrag van 100 miljoen dollar.

Saarinen vertrok bij zijn ontwerpen steeds van het programma van de opdrachtgever, die door de architect dan ook als een medeschepper werd beschouwd. Aan dat programma paste de architect de stijl, de materialen en de vormgeving aan. Critici stelden dan ook vaak dat het oeuvre van Saarinen niet consistent en consequent was. Saarinen begaf zich trouwens slechts heel zelden op de markt van de privéhuizen.

Tot de belangrijkste realisaties van Saarinen behoren het Jefferson National Expansion Memorial in Saint Louis en de luchthaventerminals van Washington en New York. Daarnaast ontwierp hij ook veel ambassades en kanselarijen van de Verenigde Staten in het buitenland. Saarinen overleed in 1961 op amper 51-jarige leeftijd. Meer informatie over Saarinen is te verkrijgen op de websites www.civa.be en www.eerosaarinen.net.

De verbouwing van de Boekentoren, de universiteitsbibliotheek van Gent, is toegewezen aan de architecten Robbrecht & Daem. Dat heeft een jury onder voorzitterschap van Vlaams bouwmeester Marcel Smets beslist. De renovatie moet het monument de tijd laten trotseren, maar tegelijkertijd ook de bibliotheek geschikt maken voor eigentijds gebruik. De werken zullen in 2010 van start gaan.

De Boekentoren werd in de eerste helft van de voorbije eeuw gebouwd door architect Henry Van de Velde. De renovatie van de toren en de leeszaal wordt het belangrijkste element van de verbouwingen die Robbrecht & Daem hebben uitgetekend. De leeszaal krijgt een milieuvriendelijke klimaatregeling, terwijl de toren – waar twee miljoen boeken worden bewaard – binnenin een nieuwe wand krijgt.

Naast het Gentse bureau Robbrecht & Daem waren ook Stéphane Beel Architecten (Gent), Driesen-Meersman-Thomaes Architecten (Antwerpen) en LIN Gesellschaft von Architekten (Berlijn) kandidaat voor de verbouwing. De kosten van de werken worden geraamd op 42 miljoen euro. Daarvoor sluit de universiteit een lening af van 30 miljoen euro. Voor het restauratiegedeelte zullen subsidies van de stad en het Vlaams gewest ter beschikking worden gesteld.

Een groot gedeelte van de historische houten woning van de beroemde Amerikaanse architect Jay H. Morgan in het Japanse Fujisawa is grotendeels door een brand vernield. De woning is eigendom van het stadsbestuur van Fujisawa en de Japan National Trust. Volgens de autoriteiten werd het vuur vermoedelijk veroorzaakt door brandstichting. Jay H. Morgan hielp bij het ontwerp van verscheidene bekende Japanse gebouwen.

Jay H. Morgan kwam in 1920 naar Japan om er te helpen aan het ontwerp van de Marunouchi Building in de buurt van Tokyo Station. Daarna werkte hij nog aan verscheidene andere Japanse gebouwen. In 1931 bouwde Morgan in de Kanagawa-wijk van Fujisawa een houten residentie in westerse stijl. Morgan bleef in Japan wonen tot hij er in 1937 op 63-jarige leeftijd stierf. De Marunouchi Building is ondertussen afgebroken.

In 1967 werd aan de historische woning van de Amerikaanse architect een opslagplaats gebouwd. Volgens de Japanse politie is de brandstichter juist via die opslagplaats het pand kunnen binnenderingen. De opslagplaats leidt rechtstreeks naar de woonkamer van de residentie. Het is daar dat de brand werd gesticht. Het pand zou voor twee derde zijn vernield. Het staat nog niet vast wat er met het pand zal gebeuren.

In het Nederlands Architectuur Instituut (NAI) in Rotterdam loopt van 26 mei tot 2 september een tentoonstelling over de Zwitsers-Franse architect Le Corbusier. De tentoonstelling toont meer dan 450 originele tekeningen, maquettes, schilderijen, tapijten, stoffen, films, foto’s, beeldhouwwerken, meubels en interieurs van Le Corbusier. De tentoonstelling heeft plaats in het kader van de derde Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam.

Le Corbusier (Charles-Edouard Jeanneret) is veruit de beroemdste en volgens velen de meest belangrijke architect en stedenbouwkundige van de twintigste eeuw. Maar hij was ook schilder, beeldhouwer, fotograaf en textielontwerper. “Le Corbusier deinsde niet terug om kunst, architectuur, design, stedenbouw, film en andere disciplines door elkaar te gebruiken om een nieuw en creatief perspectief te bieden op de hedendaagse cultuur,” aldus het NAI.

In deze tentoonstelling presenteert het NAI voor het eerst in de geschiedenis het complete oeuvre van Le Corbusier in origineel materiaal. De tentoonstelling ‘Le Corbusier – De kunst van architectuur’ geeft inzicht in de synthese van kunsten zoals Le Corbusier die voorstond en daarom zullen er ook werken te zien zijn van kunstenaars die in de nabijheid van Le Corbusier verkeerden, zoals Pablo Picasso, Fernand Léger, Georges Braque en Amédée Ozenfant.

“De ontwerpen van Le Corbusier nog steeds modern en actueel,” aldus het NAI. “Le Corbusier had zeer uitgesproken ideeën over de manier waarop steden ontworpen moesten worden. Onder meer in Parijs en Marseille bouwde hij wooncomplexen waarin alle benodigde functies waren ondergebracht en de verkeersstromen streng geregisseerd werden. De grootschaligheid van de voorsteden en het ontbreken van de zorg voor de publieke ruimte, maakten echter dat zijn ideeën niet altijd succesvol waren, zoals de rellen in de voorsteden van Parijs aantoonden.”

Het GPB-team van het Autonoom Gemeentebedrijf Vastgoed en Stadsprojecten Antwerpen (VESPA) is de laureaat van de Architectuurprijs 2006 van de provincie Antwerpen. Het bekroonde project probeert vooral in verkommerde buurten van Antwerpen-Noord kleinschalige bouwprojecten op te zetten en daarmee de achterstand van de buurt stilaan weg te werken.

“De provinciale architectuurprijs gaat naar de systematische en aangehouden poging om wijken met een nijpend tekort aan kwalitatieve woningen een nieuw elan te geven,” benadrukte Ludo Helsen, gedeputeerde van cultuur van de provincie Antwerpen, tijdens de uitreiking van de prijs. “In een aantal buurten werden op een beperkt aantal individuele kavels bestaande gebouwen gerenoveerd of vervangen, zodat verloederde buurten een nieuw elan kregen.”

Het GPB-team stelde een projectboek samen met locaties waar verkrotte panden in aanmerking kwamen voor renovatie of nieuwbouw. “Telkens moet op een krap perceel met een minimumbudget een woning worden opgetrokken die niet enkel de overlast wegneemt, veroorzaakt door verloederde panden, maar ook als katalysator dient voor de heropleving van de wijk,” aldus nog gedeputeerde Helsen.

De nieuwe woningen werden vervolgens aan marktprijzen verkocht, met de uitdrukkelijke bedoeling om de sociale mix van de betrokken wijken te vergroten. “De architectuurprijs bekroont zo geen gebouw, maar een campagne en een document, want met het prijzengeld wil Vespa de gerealiseerde projecten in een boek documenteren als stimulus voor het beleid en als alternatieve beloning voor de architecten die zich voor deze weinig lucratieve projecten engageren,” voerde de gedeputeerde nog aan.

In totaal werden er 36 dossiers ingediend voor de architectuurprijs. Naast het winnende projecten, werden ook een bosbeheer-loods in Hoeilaart van Huiswerk Architecten, een luifel op het winkelplein Abdijstraat-Sint-Bernardsesteenweg op Antwerpen-Kiel van B-Architecten, een hoekwoning in Antwerpen van Bulk Architecten, het Gezondheidshuis in het Antwerpse Schipperskwartier van Lab Architectuurvennootschap en het Designcentrum in de Lange Winkelhaakstraat in Antwerpen van Stam Architecten genomineerd.

Opmerkelijk is dat alle genomineerden bij één of ander project samengewerkt hebben met het winnende Vespa-team. “Eigenlijk hebben we dan ook allemaal gewonnen,” benadrukte Steven Decloedt van het GPB-team in zijn dankwoord.

De Franse sterarchitect Jean Nouvel heeft de maquette voorgesteld van de nieuwe concertzaal in Parijs, met een auditorium dat plaats biedt aan 2.400 toeschouwers. Nouvel wou daarvoor een open en populair gebouw worden, maar daarbij moest het auditorium volledig afgesloten kunnen worden. La Philharmonie de Paris komt op een driehoekig terrein van twee hectare in het Parc de la Vilette.

Het nieuwe complex vormt een heuvel van elkaar snijdende vlakken. De gebouwen krijgen de vorm van bladeren die zich openvouwen. Het gebouw is aan de buitenkant volledig opgetrokken uit aluminium dat op verschillende manieren bewerkt zal worden. Nouvel zegt gekozen te hebben voor een huid van aluminium omdat ze zo wendbaar is. Hij heeft naar eigen zeggen geen industriële look voor ogen, maar wel een spel van licht en verschillende tinten.

De werken aan de Philharmonie de Paris beginnen in september volgend jaar. De kosten worden geraamd op 203 miljoen euro. Het gebouw wordt de bekroning van het Parc de la Vilette, in het noorden van de stad. Vlakbij ligt ook de Cité de la Musique, met een eigen auditorium en museum. Eerder al ontwierp Nouvel ook het Cultuur- en Congrescentrum van het Zwitserse Luzern.

Na het Institut du Monde Arabe, de Fondation Cartier en het Musée du Quai Branly mag Jean Nouvel (61) met de Philharmonie de Paris al voor de vierde keer een gebouw in Parijs optrekken met een sterke symboolwaarde. Het gaat daarbij om vier totaal verschillende types van architectuur.

In Rotterdam is het architectuurjaar geopend. Onder de titel ‘Rotterdam 2007 City of Architecture’ wordt een grootschalige manifestatie opgezet die de bijzondere architectuur van de stad in de schijnwerpers zet. Rotterdam vormt een jaar lang een architectuurpodium met tentoonstellingen, evenementen, excursies en een speciale audiotour langs veertig hoogtepunten.

In het programma Sites & Stories spelen veertig gebouwen de hoofdrol die samen ruim honderd jaar moderne architectuur vertegenwoordigen. Sites & Stories biedt een audiotour met originele geluidsfragmenten en verhalen van architecten en gebruikers. De tour geeft een nieuwe en verrassende kijk op de stad. In en rond de gebouwen worden evenementen georganiseerd; van excursies tot theatervoorstellingen.

In het project De Brandgrens wordt het bombardement op Rotterdam van 1940 herdacht. Als gevolg van het bombardement en de daaropvolgende branden werd de binnenstad geheel weggevaagd. De visualisering van de brandgrens markeert de scheiding tussen oud en nieuw die op veel plaatsen zichtbaar is in de binnenstad. Door middel van honderden lichtbundels wordt op 14 mei één van de belangrijkste momenten uit de historie van de stad spectaculair en dramatisch in beeld gebracht.

‘Power: producing the contemporary city’ is het thema van de derde Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam. Curator van de biënnale is Het Berlage Instituut. Ruim drie maanden lang worden er in de Kunsthal tentoonstellingen, lezingen, debatten en conferenties georganiseerd rondom de centrale vraag hoe en door wie de hedendaagse stad wordt gemaakt. Dit evenement loopt van 24 mei tot 2 september.

Het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) organiseert tijdens Rotterdam 2007 verschillende tentoonstellingen. In ‘Schitterende gebouwen, architectuur van de nacht’ staat tot een met 6 mei lichtarchitectuur centraal. Ook komt het NAi van 26 mei tot 2 september met een grote overzichtstentoonstelling van Le Corbusier, waar naast architectonische projecten ook meubels, schilderijen en tekeningen te zien zijn van deze invloedrijke architect.

AIR Foundation organiseert ‘Keurmeester Revisited’, een vakdebat over de stand van de Rotterdamse architectuur. In deze hedendaagse variant van het Keurmeesterproject uit 1979 geven drie internationale architectuurcritici tot 31 oktober hun mening over meer dan twintig gebouwen en plekken, die de recente dertig jaar van architectuur en stadsplanning in Rotterdam vertegenwoordigen.

De grootschalige manifestatie ‘Wimby!’ is van 25 mei tot 15 juli gericht op een beter, mooier en leuker Hoogvliet. Daarbij speelt de opening van Heerlijkheid Hoogvliet, het nieuwe vrijetijds- en recreatiepark in de deelgemeente, een centrale rol. De Follydock Expo van uitgekozen ontwerpen van fantasiebouwwerken verschijnt in de haven van de wijk Heijplaat. De follies zijn van 25 mei tot 30 augustus te bezichtigen tussen loodsen, havens en containers verspreid over het schiereiland.

Ook jaarlijkse evenementen als de Dag van de Architectuur, de Open Monumentendag, het Bouwputtenfestival, Rotterdam Bouwt en het nieuwe evenement de Wolkenkrabberweek vinden plaats binnen het architectuurjaar. Het programmaoverzicht van Rotterdam 2007 City of Architecture is te zien op www.rotterdam2007.nl.

In het Nederlands Architectuur Instituut (NAI) in Rotterdam loopt nog tot zondag 6 mei de tentoonstelling ‘Architectuur van de nacht – Schitterende gebouwen’. Daarmee wordt de aandacht gevraagd voor de verlichte maquettes, kunstwerken, foto’s, tekeningen en teksten die de geschiedenis vertellen van de invloed van kunstlicht op onze nachtelijke beleving van architectuur.

“We zijn gewend architectuur te bekijken bij daglicht,” aldus curator Saskia van Stein. “Maar de afgelopen honderd jaar zijn architecten steeds meer rekening gaan houden met de nachtelijke uitstraling van een gebouw. Tegenwoordig maken veel architecten zelfs een apart ontwerp voor de gevel in de nacht. De ontwikkeling in de lichttechniek maakt steeds weer nieuwe betoverende gevels mogelijk.”

De wereldtentoonstellingen, waar de nieuwste technische snufjes aan een groot publiek werden getoond, hebben volgens het NAI hierin altijd een belangrijke rol gespeeld. “Aan het begin van de twintigste eeuw maakten lichtontwerpers met de gloednieuwe gloeilamp dramatische choreografieën voor monumentale gebouwen,” wordt er opgemerkt. “André Granet maakte met zijn kennis van decorverlichting voor theaters verschillende lichtchoreografieën voor de Eiffeltoren.”

In de jaren twintig en dertig zorgden nieuwe constructies van glas, staal en beton ervoor dat de ruimtes in gebouwen overdag veel daglicht binnenlieten, maar ‘s nachts een prachtige uitstraling hadden naar buiten door de grote verlichte ramen. Ludwig Mies van der Rohe was één van de eersten die dit principe toepaste. Pas in de jaren zeventig kwam er een grote wending in de gevelverlichting. De uitvinding van de led (light emitting diode) maakte het mogelijk dat de huid van een gebouw zelf de lichtbron werd.